Ο Δεκέμβρης δίχασε και ένωσε

του Παναγίωτη Φραντζή

Η διαπάλη των πολιτισμών. Όταν η τέχνη συνδέθηκε με την εξέγερση

Οι κοινωνικές συγκρούσεις δεν ενεργοποιούν μόνο ένα ρήγμα επαναστατικών δυνατοτήτων. Πρώτα απ’ όλα διχάζουν βαθιά απ’ τη μια στιγμή στην άλλη το κοινωνικό σώμα. Κατεβάζουν την πολιτική από τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων στο πεζοδρόμιο. Κλείνουν την απόσταση θεωρίας και πράξης, και τείνουν να άρουν την αντίθεση πρωτοπορίας – μαζών, ανεβάζοντας τη συνειδητότητα του λαού που μετέχει στην πολιτική με τον πιο άμεσο τρόπο. Κι ακόμα, αυξάνουν τη θερμοκρασία στους χώρους της πολιτιστικής παραγωγής. Αποσπούν τη λαϊκή δημιουργικότητα και φαντασία από το πατρονάρισμα των ιεραρχικών και εμπορικών δομών. Και τότε βλέπουμε γυμνά τα δύο στρατόπεδα, τους δύο πολιτισμούς. Και επειδή συμβαίνουν όλα αυτά και καταφέρνουν να ξυπνούν συλλογικές δυνάμεις και διαθέσεις συχνά φαίνεται ότι η επανάσταση έχει κιόλας γίνει. Ότι δεν υπάρχει επιστροφή στην κανονικότητα. Στην πραγματικότητα αυτός ο υπερσυμπυκνωμένος χρόνος και χώρος της ανατρεπτικής ευφορίας εξαντλείται γρήγορα αν δεν μετασχηματίζεται σε συγκεκριμένο υλικό περιεχόμενο και προοπτική.

Μελετώντας τις προφανείς πλευρές του, τα συνθήματά του, το νέο πρωτότυπο συνδυασμό συνειδητού και αυθόρμητου στα χαρακτηριστικά του, θα ισχυριζόταν κανείς ότι ο Δεκέμβρης, εμπεριέχοντας κυρίως το στοιχείο της άρνησης, απείχε από το επίπεδο διαμόρφωσης ενός ενιαίου πολιτισμού διεκδίκησης και κατεύθυνσης του νεανικού και λαϊκού μίσους. Ότι τελικά δεν άντεξε στο συντονισμένο και υπέρτερο σχέδιο και πρωτοβουλία του ταξικού αντιπάλου, ή δεν άντεξαν οι πρωτοπορίες του να μπουν στο παιχνίδι με πολιτικούς και κινηματικούς όρους και να συμβάλουν να πάρει αιχμή και σχήμα το απεριόριστο δυναμικό των πρώτων ημερών. Κι έμεινε εν τέλει αυτή η έκρηξη της νέας εποχής στα όρια του φαντασιακού μιας εξεγερμένης ατομικότητας, που δεν μπόρεσε να οργανωθεί και να πατήσει γερά στην επικράτεια του πολιτικού για όλους αυτούς τους λόγους.

Κατά τη γνώμη μας, μπορεί ο Δεκέμβρης να μην ήταν η εξέγερση που θα θέλαμε, όμως σίγουρα ήταν πολλά περισσότερα από ένα μαύρο πανηγύρι απόγνωσης. Ήταν πολλά περισσότερα από νεανική τυφλή οργή και απολίτικο μίσος για την αστυνομία. Άλλο αν αυτές οι πιο καθυστερημένες πλευρές αυτονομήθηκαν, διάρκεσαν και διαρκούν για ένα μειοψηφικό κομμάτι ακόμα και τώρα. Έκρυβε μέσα του τη συσσωρευμένη πείρα και τάση απεγκλωβισμού τμημάτων της εργατικής τάξης που κινήθηκαν –έχει σημασία να μελετήσουμε και να δούμε ποια συγκεκριμένα– από την αφασία των δύο προηγούμενων δεκαετιών. Γιατί χωρίς αυτή την πρωτόλεια, έστω και μερική, κίνηση της τάξης, δεν θα μπορούσε να υπάρχει το «εμείς» και το «αυτοί» που έβγαινε παντού στην κοινωνική ζωή. Το εργατικό χρώμα ωστόσο χωρίς πολιτικό σχέδιο ανατροπής, ξεθωριάζει, κάτω και από την ανασύνταξη της αστικής επιρροής.

Οι δυνατότητες οργάνωσης αυτού του πολιτισμού «των κάτω» ήταν φανερές από τις πρώτες μέρες. Η ορμητική μαζική κινητοποίηση των μαθητών σε όλη τη χώρα, με επιθέσεις στο φως της μέρας στα αστυνομικά τμήματα ήταν μορφή ανώτερης ποιότητας, ένα άλλο αυθόρμητο, χίλιες φορές πιο «συνειδητό» από τους εμπρησμούς των καταστημάτων. Ένωνε και έβαζε το δίλημμα καθαρά. Το ίδιο και το φλεγόμενο πελώριο χριστουγεννιάτικο δέντρο της πλατείας Συντάγματος –σύμβολο της επιστροφής στην ηρεμία των εορταστικών ημερών, της κατανάλωσης και της χλιδής, σύμβολο του «να ξεχαστούμε, να στολιστούμε και να ψωνίσουμε»– έβαζε τη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα σε δύο κόσμους. Εκείνες τις μέρες φίλοι τσακώνονταν, συνάδελφοι δεν μιλιόνταν.

Αλλά και η καλλιτεχνική δημιουργία που συνδέθηκε με το Δεκέμβρη, δεν μαρτυρά τις τάσεις ενοποίησης κατακερματισμένων συνειδήσεων και παραγωγικών δυνάμεων; Οι αφίσες των γραφιστών, τα μουσικά κομμάτια, τα βίντεο, τα ποιήματα, τα κείμενα, οι φωτογραφίες, που κατέκλυσαν το διαδίκτυο: ένα κολάζ με συλλογικό νόημα. Το ίδιο και η σπουδαία κινητοποίηση των μουσικών, η μαραθώνια συναυλία αλληλεγγύης στα Προπύλαια. Οι τοποθετήσεις των ηθοποιών μπροστά στο κοινό πριν την έναρξη των θεατρικών παραστάσεων. Και μετά, στην κατάληψη της Λυρικής ήταν οι εικοσάρηδες και τριαντάρηδες χορευτές, ηθοποιοί, εργαζόμενοι στο χώρο του πολιτισμού, που πήραν την πρωτοβουλία να ανοίξει η συζήτηση για το ρόλο της τέχνης όταν η κοινωνία καίγεται. Με το εργασιακό θέμα να αποτελεί, μαζί με το χτύπημα στην πρωτοπόρα καθαρίστρια Κούνεβα και την καταστολή, το επίδικο. Ολονύχτιες συνελεύσεις χιλίων ατόμων, δρώμενα, διαφορετικές γενιές, προσεγγίσεις, πολιτικές κατευθύνσεις. Τσακωμοί και επιμονή για συλλογικές διαδικασίες ως το τέλος. Ίσως το πιο σημαντικό ότι η τέχνη και η πολιτική χόρεψαν ένα πρώτο αδέξιο βαλς εκείνες τις μέρες. Ας ετοιμάσουμε όσο περνά απ’ το χέρι μας μια κάπως καλύτερη χορογραφία.

Πολλά μπλογκ με αναφορά στο Δεκέμβρη και τις δράσεις στο χώρο των καλλιτεχνών παραμένουν ενεργά. Επισκεφθείτε τα: «Πρωτοβουλία χορού 2009». «Άγνωστοι καλλιτέχνες». «Σπουδαστές Δραματικής Σχολής Εθνικού Θεάτρου». «Απελευθερωμένη λυρική».

από την εβδομαδιαία εφημερίδα “ΠΡΙΝ” , δημοσιεύθηκε στις 6 Δεκέμβρη του 2009

Advertisement