Η Θέση του Βούλγαρη για τον Εμφύλιο

του Βασίλη Τσιράκη

Και βέβαια νομιμοποιείται ένας δημιουργός επιλέγοντας ένα σημαντικό ιστορικό θέμα να εστιάσει και να αναδείξει μια δευτερεύουσα ή και απόκρυφη πτυχή του.

Με αυτή την έννοια, είναι κατά τη γνώμη μου εν μέρει άστοχες οι κριτικές της ταινίας που αναφέρονται μόνο στο γενικό, στο ιστορικό πλαίσιο, κρίνοντας την κυρίως ως πολιτικό κείμενο, περισσότερο δε  απαιτώντας απ’ αυτή να πάρει θέση στη σχέση ταξικού – εθνικού, του χαρακτήρα του ελληνικού εμφύλιου πολέμου.

Το επίδικο είναι κατά τη γνώμη μου, πως ενώ ο Π. Βούλγαρης φαίνεται να επιχειρεί μια μικροσκοπική μελέτη του εμφύλιου (καθημερινότητα μαχών, χαρακτήρες και εσωτερικές αντιθέσεις), παλινωδεί τελικά ανάμεσα στο γενικό και το ειδικό, με το μεν γενικό σχόλιο να είναι τουλάχιστον άστοχο (όχι μόνο γι’ αυτά που λέει, αλλά κυρίως για αυτά που δεν λέει), και το δε ειδικό να αποφεύγει μεν με μαεστρία την εξιδανίκευση και το διδακτισμό, αλλά να γίνεται σε μεγάλο βαθμό επιδερμικό, επιλέγοντας –με τα πολλά γκρό πλάνα– τη συναισθηματική ταύτιση και το μελό, χωρίς να εμβαθύνει όσο θα μπορούσε στους χαρακτήρες (βλ. Πέτρινα Χρόνια), ενώ αρκετές σκηνές –όπως αυτή του πρώτου μονόλογου του καπετάν Ντούλα στους αντάρτες του– να φαίνονται βγαλμένες από το σήμερα.

Σε κάθε περίπτωση η Ψυχή Βαθειά μπορεί να μη μένει σ’ ένα μαρτυρολόγιο ή σε μια αγιογραφία της ήττας, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν επιχειρεί να ψηλαφήσει τις πιο σκοτεινές περιοχές του εμφυλίου (βλ. Το Κιβώτιο του Ά. Αλεξάνδρου). Άλλωστε είναι κοινή ομολογία και διόλου κατακριτέο, πως ένα μέρος των ανταρτών δεν μπήκε στο Δημοκρατικό Στρατό από ιδεολογία, αλλά από ανάγκη.

Και βέβαια, ενώ ένα έργο τέχνης νομιμοποιείται να μη σχολιάζει τα «μεγάλα», εμπεριέχει πάντα θέση, ακόμα κι αν ισχυρίζεται το αντίθετο. Στην τέχνη όμως ίσως δεν φτάνει μόνο να παίρνεις θέση.

από την εβδομαδιαία εφημερίδα “ΠΡΙΝ” , δημοσιεύθηκε στις 8 Νοεμβρίου του 2009

Advertisement